Próchnica jest najbardziej powszechnym schorzeniem zębów, które wiąże się ze spożywaniem cukru. Dotyka ona aż ponad 70% Polaków – więcej danych na ten temat można znaleźć tutaj. Jak zatem powstaje ta choroba cywilizacyjna? I jak można jej zapobiegać?
Cukier a próchnica
Cukier jest wiodącą przyczyną próchnicy, jednak nie jest jej bezpośrednim sprawcą. Najważniejszą rolę pełnią tu bakterie próchnicotwórcze. Bakterie pojawiają się w naszych jamach ustnych od razu po urodzeniu, mimo że tego wcale nie widać. Żywią się one cukrami, które zamieniają w kwas. Parę minut po spożyciu cukru poziom pH w jamie ustnej spada do poziomu, który szkodliwie oddziałuje na zęby, rozkładając kolejno ich warstwy. Poziom pH wraca do normy dzięki ślinie, ale proces ten zajmuje zwykle 30-60 minut – tyle czasu zatem działają w jamie ustnej szkodliwe kwasy. Im dłużej lub częściej spożywamy pokarmy z cukrem, tym większemu rozkładowi są poddawane nasze zęby. Próchnica najczęściej zaczyna się tworzyć tam, gdzie jest mało miejsca i trudno jest dosięgnąć szczoteczce (np. w przestrzeniach między zębami) oraz tam gdzie ząb jest słabo zmineralizowany (to okolice szyjki zęba oraz zęby, które dopiero co pojawiły się w jamie ustnej). Codzienna dokładna higiena jamy ustnej redukuje ilość bakterii próchnicotwórczych do takiego poziomu, że nasze zęby są w stanie obronić się przed nimi, nie da się jednak nigdy w pełni ich wyeliminować. Jeśli natomiast higiena zostaje zaniedbana bakterie mogą namnożyć się, co sprzyja szybszemu rozwijaniu próchnicy. Warto pamiętać, że nadmierna ilość cukrów w diecie wpływa nie tylko na powstanie próchnicy, ale także zwiększa ryzyko otyłości, cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych oraz wielu innych chorób cywilizacyjnych.
Jak zapobiegać próchnicy?
Bardzo ciężko jest wyeliminować z diety wszystkie szkodliwe cukry, zacząć małymi krokami. Zaleca się także utrzymywanie co najmniej 2 godzinnych odstępów między posiłkami, ponieważ przy częstszym jedzeniu ślina nie ma czasu zneutralizować pH, przez co zęby są pod ciągłym działaniem kwasów. Z tego samego powodu wypicie słodkiego napoju za jednym razem jest dużo mniej szkodliwe, niż popijanie go przez dłuższy czas. Warto jednak unikać napoi gazowanych, gdyż zawierają one nie tylko duże ilości cukru, ale także kwasy – fosforowy i cytrynowy – które niszczą szkliwo. Po każdym posiłku, który zawiera te kwasy czy też dużą ilość cukru, należy zadbać o higienę jamy ustnej z pomocą szczoteczki i pasty do zębów.
Konsystencja pokarmu jest równie ważna – im jest bardziej gęsty czy lepki, tym dłużej utrzymuje się w jamie ustnej i ciężej jest się go pozbyć – na przykład krówki ciągutki. Niestety nie oznacza to, że wszystkie twarde produkty są bezpieczne. Część z nich potrafi pozostawać w jamie ustnej nawet dłużej, jak na przykład landrynki czy lizaki.
Jeśli nie ma możliwości szczotkowania zębów po każdym posiłku, dobrą praktyką jest również żucie gumy – oczywiście bezcukrowej. Stymuluje ona wydzielanie śliny, dzięki czemu zęby krócej pozostają pod wpływem szkodliwych kwasów. W profilaktyce próchnicy należy również pamiętać o regularnych wizytach kontrolnych w gabinecie stomatologicznym oraz profesjonalnym oczyszczaniu zębów. Przede wszystkim należy jednak ograniczyć spożywanie cukrów prostych i stosować zbilansowaną dietę, która będzie miała pozytywny wpływ nie tylko na zęby, ale i inne aspekty zdrowotne.
